Dr. Jekyll ile Bay Hyde

Yazar

Robert Louis Stevenson; 1850-1894 yılları arasında yaşamış olan Edinburgh doğumlu İskoç yazardır. Küçük yaşlarda geçirdiği bir hastalık hayatı boyunca onun peşini bırakmamıştır. Hukuk öğrenimi görmüş ve baba mesleği olan mühendisliği devam ettirmemiştir. Avrupayı ve Amerikayı gezmiş ve gezilerinden edindiği tecrübeleri eserlere dönüştürmüştür. Yaşamının sonlarına doğru Samoa adalarına giderek orada eserler üretmeye devam etmiştir.

Kitap

Dr. Jeykll ve Bay Hyde; 1886 yılında yazılan eser fantastik ve bilim kurgu türündedir. Yazar, gördüğü bir rüyadan esinlenerek yazmıştır.

Kitabın kahramanlarından Profesör Jekyll, insanın birçok kişiliğe sahip olduğunu, diğer kişilikleri baskılayarak yaşadığımızı ancak baskılamadan da yaşamanın bir yolu olduğunu düşünüyor. Sahip olunan diğer kişilikleri yaşatma isteği onu, bir çözüm yolu bulabilmek adına, birtakım deneylere sürüklüyor. Okuyucu deneyin ve yaşanan olayların sonucunu bir avukatın okuduğu mektup aracılığı ile öğreniyor ve yaşanan tüm gariplikler anlaşılır hale geliyor.

Saygın bir bilim insanı Jekyll iyiyi ve uygar insanı temsil ediyor bunun aksine Bay Hyde kötüye ve vahşi insana örnek oluyor. Yazar bu iki karakter ile insan ruhuna ışık tutuyor.

Kitap yorumu

Stevenson, yaşadığı iç bunalımlarını ve gördüğü kabusları sanki bu kitapta dışarı atmış gibi gözüküyor. Tabi okuyucuya da üzerinde düşünebileceği bir eser bırakıyor. Eser, bilim-kurgu tarzında yazılmış olup korku, gerilim gibi öğeler içeriyor. Ayrıca felsefi ve psikolojik bir boyut da taşıyor.

Kitapta, Doktor Jekyll, insanın iç dünyasında birden çok kişiliğe sahip olduğunu, bunların birbirleri ile savaştığını ve birinin baskın geldiğini düşünüyor. İnsanda pasif kalan kişilikleri ortaya çıkarmanın ve onu özgürleştirmenin peşinde koşuyor ve deneylerinde elde ettiği sonuçlar çok şaşırtıcı oluyor.

Dr. Jekyll deneyler peşinde koşarken, Avukat Utterson’a verdiği vasiyetnamesinde mirasının kendisinden sonraki sahibinin Bay Hyde olacağını yazıyor. Bay Utterson, Bay Hyde’ın kim olduğunu öğrenmek için araştırmalar yapıyor ve tahmin edemeyeceği durumlarla karşı karşıya kalıyor.

İster iyi ile kötünün, ister medeni insan ile vahşi insanın, isterse ruh ile nefsin savaşı olsun insanın iç dünyasına ve kendi iç çekişmelerine dikkat çeken bu kitap okunmaya değer.

Kitap kısa olup, akıcı ve anlaşılır bir dilde yazılmıştır. Merak unsuru barındırdığı için bir çırpıda okunabilir. Bu kitabı herkese öneriyor ve keyifli okumalar diliyorum!

Kitaptan alıntılar; (Spoiler içeriyor)

• İkiyüzlülük içime işlemiş olsa da asla bir sahtekâr değildim; her iki yüzüm de yapmacıksızdı; gündüz gözüyle öğrenip ufkumu genişletmeye ya da üzüntü ve acılarımdan kurtulmaya çabalarken ne denli kendimsem, zincirlerimden boşanıp utanca batarken de o ölçüde kendimdim.
• Kişilik tek değildir, çifttir. Çift olduğunu söylüyorum çünkü daha fazla olup olmadığını henüz bilmiyorum.
• İnsanın merakını bastırması ile merakını yenmesi aynı şey değildir.

Not: Hayko Cepkin’in rol aldığı Jekyll&Hyde müzikalini, hala devam ediyorsa, izleyebilirsiniz.

Not: Belki kişilikle alakası yok ama insanın iyi ya da kötü olmasına etken olan başka bir alana dikkat çekmek istiyorum. Kitap bana gerçek hayatta Bay Phineas P. Gage‘in başına gelenleri hatırlattı. Kısaca bahsedecek olursam; İyi huylu, çalışkan ve disiplinli bir demir yolu işçisi olan Bay Gage’in kafasına bir demir saplanıyor. Beyninin bir bölümünü kaybetmesi sonucunda davranışları ve karakteri tamamen değişiyor. Sinirbilimcilerin anlatılarında temel bir örnek olan Bay Gage, aslında, beyinde yer alan ve ahlak yada erdem dediğimiz kısmın oluşmasını sağlayan bölümü kaybetmesi nedeni ile ahlakını yitiren, saygısız ve şiddet eğilimli bir insana dönüşüyor. Beyinde böyle bir bölge varmıymış diye şaşırmayın. Konunun geçtiği “Kadın beyni erkek beyni” isimli kitapta hem ilginç örnekler bulabilir hem de beyine dair bilgilerinizi artırabilirsiniz veya internette Phineas P. Gage adını yazarak detaylı bilgiler bulabilirsiniz.

Künye

Yazar: Robert Louis Stevenson

Sayfa sayısı: 104 sayfa

Çevirmen: Celal Üster

Özgün Adı :  Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde

Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları

Arka kapak

Stevenson yinelenen kâbuslarında çifte yaşam sürüyor; gündüzleri saygın bir doktor olarak çalışırken geceleri sokaklarda geziniyordu. Dr. Jekyll ile Bay Hyde işte bu kâbuslardan doğdu. 1886’da yayımlandığında İngiltere ve Amerika’yı kasıp kavuran yapıt, çok sayıda tiyatro ve sinema uyarlamasıyla bir popüler kültür efsanesine dönüşerek günümüze kadar geldi. Victoria döneminin değerlerine uygun olsa da, olay örgüsü günümüzün toplumsal ve psikolojik kaygılarına denk düşecek biçimde yeniden işlenebilmesine elveriyordu. Bir yandan da, bunca şan şöhretin gölgesinde kalan edebi derinliği ve çok katmanlılığıyla farklı düzeylerde okunabilecek bir metin olarak varlığını sürdürdü. Ruhla bedenin arzuları arasındaki ezeli çatışmadan söz ederken Victoria toplumunun ikiyüzlülüğünü yeren ve psikoloji alanında Freud’un kuramlarını haberleyen gelişmelerle kan bağı bulunan, çağının ötesinde bir başyapıt olarak…

ROBERT LOUIS STEVENSON (1850-1894): Edinburg’da dünyaya gelen yazar, hukuk öğrenimi gördü. Üniversite yıllarında yaz tatillerini Fransa’da geçiren Stevenson’ın An Inland Voyage (1878; İç Kesimlere Yolculuk) ve Travels with a Donkey in the Cévennes (1879; Eşek Sırtında Cévennes Yolculuğu) adlı kitapları bu gezilerinin ürünüydü. Yazar 1879’da, aşık olduğu Amerikalı Fanny Vandegrift Osborne’un ardından ABD’ye gitti. Bu yolculuğu daha sonra The Amateur Emigrant (1895; Amatör Göçmen) ve Across the Plains (1892; Düzlükleri Geçerken) adlı yapıtlarında anlattı. 1880’de Fanny ile evlendi. ABD’de terk edilmiş bir gümüş madeni yakınlarında geçirdikleri balayı yazarın The Silverado Squatters (1883; Gümüş Avcıları) adlı yapıtının konusunu oluşturur. Yazarın en bilinen yapıtları arasında Treasure Island (1881; Define Adası) ve Kidnapped (1886; Kaçırılan Çocuk) sayılabilir.